คำประกาศเกียรติคุณคนไทยตัวอย่างประจำปีพุทธศักราช 2520

นายเต้า ณ ลำปาง

ปัญหาความเดือดร้อนของชาวนายากจน เป็นปัญหาใหญ่ที่จำเป็นจะต้องได้รับการแก้ไขโดยรีบด่วนที่สุด เพราะประชากรส่วนใหญ่ของประเทศไทยนั้นมีอาชีพทำนา และมีฐานะความเป็นอยู่ไม่สู้จะดีนัก คนไทยคนหนึ่ง ได้มีส่วนสำคัญในการคิดค้นวิธีการและดำเนินการ เพื่อแก้ไขปัญหาบรรเทาความเดือดร้อนของชาวนายากจน และช่วยพัฒนาท้องถิ่นให้เจริญก้าวหน้าเป็นผลสำเร็จ จนกระทั่งกระทรวงมหาดไทยได้นำวิธีการไปเผยแพร่ทั่วประเทศ คนไทยคนนี้คือ “นายเต้า ณ ลำปาง”

 นายเต้า ณ ลำปาง จบการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖ แต่เดิมเคยรับราชการเป็นครูประชาบาล ต่อมาลาออกมาประกอบอาชีพเกษตรกรอยู่ที่หมู่บ้านท่าส้มป่อย ตำบลทุ่งฝาย อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง

 งานสำคัญที่นายเต้าฯ เป็นต้นคิดและร่วมดำเนินการ จนกระทั่งได้รับผลสำเร็จและเผยแพร่ไปยังหมู่บ้านอื่น ๆ ทั่วประเทศก็คือ “โครงการกลุ่มออมข้าวเพื่อช่วยเหลือคนยากจน” หรือ “โครงการธนาคารข้าว” โครงการนี้เป็นการดำเนินการเพื่อแก้ปัญหาความยากจนของชาวนา เนื่องจากชาวนายากจน จำเป็นต้องกู้ยืมเงิน หรือขายข้าวก่อนฤดูเก็บเกี่ยว เนื่องจากชาวนายากจน ต้องการข้าวบริโภคและทำพันธุ์ ซึ่งเรียกกันว่า “ตกข้าว” หรือ “ขายข้าวเขียว” ซึ่งได้ราคาต่ำหรือเสียดอกเบี้ยสูงมาก ทำให้ชาวนายากจนต้องเสียเปรียบพ่อค้าคนกลาง และ ชาวนาไม่มีข้าวในมือสำหรับขายขณะที่ราคาข้าวขึ้นสูงช่วงก่อนฤดูเก็บเกี่ยว

 วิธีดำเนินการของกลุ่มออมข้าวเพื่อช่วยเหลือคนยากจนนี้ กระทำโดยเชิญชวนประชาชนทั้งคนมีคนจน ให้มาเป็นสมาชิกของกลุ่ม สมาชิกเหล่านี้ จะนำข้าวมาฝากไว้กับกลุ่มอย่างน้อย ๑๒ ถังต่อปี ชาวนาผู้ยากจนขาดแคลนข้าวบริโภคหรือทำพันธุ์ ซึ่งอาจเป็นสมาชิกหรือไม่ก็ได้ จะสามารถมายืมข้าวจากกลุ่มได้ แต่ต้องนำมาคืนหลังฤดูเก็บเกี่ยว แต่หากผลผลิตเกิดเสียหายอาจจะรอไปคืนในปีต่อไปก็ได้ ผลที่ได้รับจากการดำเนินการดังกล่าวได้รับความสำเร็จอย่างดียิ่ง เพราะทำให้ชาวนายากจนสามารถเก็บข้าวไว้ขายในตอนที่ราคาดี เกิดการร่วมมือช่วยเหลือเกื้อกูลกันในหมู่ประชาชน สร้างความสามัคคีและความเข้าใจอันดีระหว่างคนมีกับคนจน

 นอกจากนายเต้า ณ ลำปาง จะเป็นกำลังสำคัญในการจัดกลุ่มออมข้าวเพื่อช่วยเหลือคนยากจนแล้ว ยังเป็นผู้นำ ผู้ช่วยเหลือในการส่งเสริมอาชีพและการพัฒนาท้องถิ่นอีกหลายประการ โดยเฉพาะการส่งเสริมให้คนยากจนเลี้ยงหมู จัดหาลูกหมู และสอนการผสมอาหารจากวัตถุดิบในหมู่บ้าน ทั้งยังได้ทำการเลี้ยงเป็นตัวอย่างอีกด้วย นอกจากนี้ยังเป็นผู้สนับสนุนให้มีการทำนาสองครั้ง การปลูกพืชฤดูแล้ง เป็นผู้นำในการสร้างถนน สะพาน ศูนย์พัฒนาหมู่บ้าน จัดตั้งศูนย์พัฒนาเด็กเล็กก่อนวัยเรียน ทำการปรับปรุงวัดและโรงเรียน เป็นต้น

 ผลงานของนายเต้า ณ  ลำปาง และผู้ร่วมงาน ปรากฏให้หมู่บ้านท่าส้มป่อยพัฒนาขึ้นอย่างน่าชื่นชม ประชาชนมีความสุข สามัคคี สงบ เรียบร้อย ไม่มีโจรผู้ร้าย คนรวยคนจนช่วยเหลือซึ่งกันและกัน จนกระทั่งทำให้หมู่บ้านนี้ได้รับรางวัลชนะเลิศการประกวดหมู่บ้านพัฒนาภาคเหนือ ของกระทรวงมหาดไทย ได้รับรางวัลจากองค์การ สปอ. นอกจากนี้ โครงการกลุ่มออมข้าวเพื่อช่วยเหลือคนยากจนที่ขยายตัวไปตามหมู่บ้านต่าง ๆ ทั่วประเทศนั้น ได้รับการเรียกชื่อว่า “โครงการท่าส้มป่อย” เพื่อเป็นอนุสรณ์แก่บ้านท่าส้มป่อยนี้ ที่ไดคิดค้นพัฒนาวิธีการดังกล่าวขึ้นมา จนได้รับความสำเร็จ

คนไทยเช่น นายเต้า ณ ลำปาง นี้
เป็นบุคคลตัวอย่างที่มูลนิธิธารน้ำใจยกย่องสรรเสริญและประกาศเกียรติคุณให้เป็น
“คนไทยตัวอย่าง” ในฐานะที่ได้เป็นต้นคิดและร่วมดำเนินการ
เพื่อช่วยแก้ปัญหาความเดือดร้อนส่วนหนึ่งของชาวนายากจนได้สำเร็จ