คำประกาศเกียรติคุณคนไทยตัวอย่างประจำปีพุทธศักราช ๒๕๔๑
นายแพทย์เทอดชัย ชีวะเกตุ
ผู้พิการส่วนใหญ่มักเป็นคนยากจน เพราะไม่สามารถทำงานได้เหมือนคนปกติ จึงตกเป็นภาระของญาติมิตรและสังคม แต่หากมีอุปกรณ์ที่ทำให้คนเหล่านี้ยืนบนขาของตนเองได้ดี แม้ไม่หายจากความพิการทั้งหมด ก็จะช่วยให้เขาไม่ต้องพึ่งพาคนอื่น และอาจสามารถประกอบอาชีพเลี้ยงดูตัวเองและครอบครัวได้ด้วย เพียงแต่น้อยคนนักที่อยากหาทางช่วยเหลือ เพราะเป็นการข้องเกี่ยวกับความขาดแคลนและความไม่เจริญตา
นายแพทย์นักประดิษฐ์ท่านหนึ่ง ได้พยายามสร้างชิ้นส่วนแขนขาเทียมและอุปกรณ์เสริมด้วยเทคโนโลยีระดับสูงแต่ต้นทุนต่ำ เพื่อสามารถบริจาคแก่คนทุพพลภาพจำนวนมาก โดยหวังจะเห็นคนขาดโอกาสเหล่านี้มีชีวิตที่ดีขึ้นกว่าเดิม “คุณหมอขาเทียม” ท่านนี้คือ “นายแพทย์เทอดชัย ชีวะเกตุ”
รองศาสตรจารย์นายแพทย์เทอดชัย ชีวะเกตุ หัวหน้าภาควิชาเวชศาสตร์ฟื้นฟู อายุ ๕๘ ปี แห่งมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ จบแพทยศาสตรบัณฑิตในปี พ.ศ. ๒๕๐๘ จากโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ได้รับปริญญาเอกสาขาศัลยศาสตร์ ออร์โธปิดิคส์ จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และสาขาเวชศาสตร์ฟื้นฟู จากสหรัฐอเมริกา ท่านเป็นผู้ก่อตั้งภาควิชาและโรงเรียนกิจกรรมบำบัดแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย ก่อตั้งภาควิชาและโรงเรียนกายภาคบำบัด ของคณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ก่อตั้งโครงการการเรียนการสอนเด็กเจ็บป่วยเรื้อรัง ที่โรงพยาบาลมหาราช จังหวัดเชียงใหม่ และเป็นผู้ก่อตั้งหน่วยเครื่องช่วยคนพิการ เพื่อผลิตแขนขาเทียมและกายอุปกรณ์เสริม ในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
นายแพทย์เทอดชัยฯ ค้นคว้าวิจัยและประดิษฐ์ขาเทียมจากขวดเปล่านมเปรี้ยว ซึ่งมีแต่จะถูกทิ้งเป็นขยะพลาสติก เพื่อให้ต้นทุนการผลิตต่ำ สามารถบริจาคให้เปล่าแก่ผู้พิการจำนวนมากได้ วัสดุเหล่านี้ถูกปรับเปลี่ยนตลอดมาเพื่อให้ได้คุณภาพดียิ่งขึ้น ท่านใช้ความอดทนอย่างสูงในการติดตามรวบรวมและปรับเทคโนโลยีเกี่ยวข้อง ซึ่งกระจัดกระจายอยู่ตามภาคอุตสาหกรรมต่าง ๆ จนถึงปัจจุบันนี้ ชิ้นส่วนเทียมต่าง ๆ ที่ผลิต เช่น ขาเทียม เท้าเทียม ข้อเข่าเทียม ไม้เท้าต้นแขน สามล้อโยกสำหรับผู้ป่วยอัมพาต นอกจากจะมีคุณภาพสูงเท่าของต่างประเทศแล้ว ต้นทุนยังต่ำกว่าหลายเท่า และเป็นวัสดุที่ผลิตขึ้นเองในประเทศทั้งสิ้น
ขาเทียมที่ให้เปล่านี้ผ่านการคิดคำนึงอย่าง ละเอียดอ่อนเพื่อผู้พิการได้ใช้ประโยชน์ในเชิงปฏิบัติอย่างเต็มที่ จึงมีทั้งแบบทำงานเกษตร ซึ่งฝ่าเท้าหุ้มยางกันลื่น ช่วยให้เดินลุยดินโคลนในเรือกสวนไร่นาได้ และแบบสวยงามใช้ออกสังคม ซึ่งเหมือนขาคนจริง มีสีผิวเหมือน และยังมีความนุ่มหยุ่นเหมือนเนื้อหนังคนอีกด้วย เท้าเทียมซึ่งทำด้วยโพลียูริแทน ก็ถูกสร้างให้มีนิ้วเท้าครบ มีร่องพิเศษระหว่างนิ้วหัวแม่เท้ากับนิ้วชี้ เพื่อคีบสายรองเท้าแตะฟองน้ำ
เมื่อเรื่องความสามารถและการอุทิศทั้งเวลาและเงินทุนส่วนตัวอันมีจำกัดของนายแพทย์เทอดชัยฯ ทราบถึงพระเนตรพระกรรณสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี จึงพระราชทานความช่วยเหลือโดยทรงให้จัดตั้ง มูลนิธิขาเทียมฯ ขึ้น และทรงโปรดเกล้าฯ ให้ นายแพทย์เทอดชัยฯ ดำรงตำแหน่งเลขาธิการในปี พ.ศ. ๒๕๓๕
หน่วยทำขาเทียมเคลื่อนที่พระราชทานฯ อันประกอบด้วย นายแพทย์และช่างกายอุปกรณ์ที่ฝึกมาเป็นอย่างดี ออกสู่จังหวัดต่าง ๆ ทั่วประเทศ เพื่อทำขาเทียมบริจาคแก่ผู้พิการยากไร้ ปีละประมาณเจ็ดครั้ง แต่ละครั้งใช้เวลา ๗ – ๑๔ วัน จนถึงขณะนี้ออกพื้นที่ได้ ๓๘ จังหวัด ระยะเดินทางทั้งหมดกว่าหนึ่งแสนกิโลเมตร ทำขาเทียมเพื่อเปลี่ยนชีวิตคนพิการ ๔,๖๕๐ ขา
นายแพทย์เทอดชัยฯ ได้รับการคัดเลือกเป็นแพทย์ดีเด่นในชนบท พ.ศ. ๒๕๓๘ จากแพทยสมาคมแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ขาเทียมจากขยะพลาสติกของท่าน ได้รับรางวัลสิ่งประดิษฐ์อันเป็นประโยชน์ต่อประเทศชาติ สาขาวิทยาศาสตร์การแพทย์ สภาวิจัยแห่งชาติ
ข่าวการทำขาเทียมคุณภาพสูงต้นทุนต่ำเพื่อบริจาค ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวางทั่วโลก นายแพทย์เทอดชัยฯ ได้รับคำเชิญจากต่างประเทศเพื่อบ้านใกล้เคียง คือ ลาวและกัมพูชา ให้ไปช่วยทำขาเทียมให้คนพิการจากสงครามและกับระเบิดซึ่งมีอยู่เป็นจำนวนมาก การก่อตั้งหน่วยเครื่องช่วยคนพิการตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๙ ที่ท่านเริ่มงานเป็นอาจารย์แพทย์ เป็นสิ่งแสดงให้เห็นความอยากอนุเคราะห์เพื่อนมนุษย์ การเสียสละแรงกาย แรงสมอง และเงินรายได้ของท่าน ก็เพียงเพื่อประดิษฐ์สิ่งทดแทนส่วนบกพร่องของคนพิการให้เต็ม จนถึงขณะนี้ผู้ทุพพลภาพในเมืองไทยและต่างประเทศจำนวนมหาศาล ต่างได้รับการเกื้อกูลจากการอุทิศตัวกว่าสามสิบปีของท่านผู้นี้
มูลนิธิธารน้ำใจได้พิจารณาแล้วเห็นสมควรยกย่องให้ นายแพทย์เทอดชัย ชีวะเกตุ
“เป็นคนไทยตัวอย่างประจำปีพุทธศักราช ๒๕๔๑”
